Relacja z reprezentacji KOD podczas forum organizacji pozarządowych Central and Eastern European Civil Society Forum 25.11.2016 w Bukareszcie
Od kilku lat obserwujemy wzrost tendencji populistycznych czy też skrajnie nacjonalistycznych w Europie. Wygrana Donalda Trumpa pokazuje, że jest to problem prawie wszystkich demokracji liberalnych. Dla nas Polaków, centrum wyzwania wydają się być autorytarne działania Prawa i Sprawiedliwości. Zapytajmy jednak: na ile PiS jest tylko konsekwencją pewnych globalnych trendów, a na ile ich prowodyrem?
Jeśli tak jest, wówczas demokrację możemy obronić tylko poprzez skoordynowane działania na poziomie ponadnarodowym. KOD został zaproszony na konferencję ”Central and Eastern European Civil Society Forum” w Bukareszcie, Rumunia, właśnie w tym celu. Wypracowanie wspólnych działań w obronie demokracji jest nadrzędnym priorytetem społeczności międzynarodowej.
Byłyśmy panelistkami na warsztatach poświęconych następującym problemom:
1. Dialog na temat demokracji angażujący różnych aktorów sfery publicznej
2. Sposoby mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego
3. Możliwości obrony demokracji ze strony instytucji Unii Europejskiej oraz rola społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie
4. Potencjalne wsparcie UE dla inicjatyw obywatelskich
Komitet Obrony Demokracji został przyjęty z życzliwością i zainteresowaniem. Aktywiści z innych krajów oczekują, że KOD posłuży jako wzór do szerokiej mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego. Inne państwa, zmagające się z tymi samymi problemami zainteresowane są metodami działań, a także spektrum wyzwań, jakie niesie ze sobą funkcjonowanie ruchu. Z drugiej strony, profesjonalne organizacje pozarządowe oferują nam wypracowane już metodologie działania oraz doświadczenie. Wspólne budowanie umiejętności działaczy jest wartością dodaną współpracy międzynarodowej.
Naszym głównym celem było zaprezentowanie tego, co w naszej organizacji najcenniejsze. Najbardziej medialne wydarzenia to zazwyczaj demonstracje. Są one ważnym elementem działalności naszej organizacji. Jednak to regularna praca regionalna i lokalna jest najwyższą jej wartością. Codzienne zaangażowanie tak wielu działaczy w budowę edukacyjnych i wspólnotowych aktywności, które stymulują debatę publiczną, jest naszym kręgosłupem. Latające Uniwersytety Demokracji, Debaty Oksfordzkie, różnego rodzaju warsztaty i dyskusje, punkty krwiodawstwa, konkursy filmowe, portale informacyjne i wiele innych aktywności stanowią jedyną realną odpowiedź na polaryzację społeczeństwa oraz brak zaufania do rządzących elit. Współpraca międzynarodowa, która dążyłaby do wzmocnienia potencjału wolontariuszy z ruchu KOD (dostarczenie im umiejętności, narzędzi do pracy), tak aby mogli oni wyżej wspomniane działania realizować lepiej i na większą skalę, jest naszym kolejnym celem.
Kolejną kwestią było przedstawienie postawy, którą KOD prezentuje wobec działań ochraniających demokrację ze strony Unii Europejskiej. Z jednej strony podkreślaliśmy potrzebę istnienia sprawnych mechanizmów, których można by faktycznie użyć w momentach kryzysu. Na przykład zapisy Artykułu 7 są prawie niemożliwe do wyegzekwowania. Zaproponowany ostatnio przez Parlament Europejski Pakt Unii, czyli narzędzi monitorowania demokracji w państwach członkowskich, uznaliśmy za dobry i bardzo potrzebny pomysł. Projekt ten należy jednak rozpatrywać w perspektywie długofalowej. Nie przyniesie on bowiem natychmiastowych efektów.
Z drugiej strony apelowałyśmy o rozwagę w użyciu restrykcyjnych kroków (takich jak sankcje) wobec poszczególnych krajów, które mogłyby odnieść przeciwny do planowanego skutek i utrwalać nastroje eurosceptyczne. Podkreślałyśmy, że istotą problemu obrony demokracji nie jest jednak kwestia mechanizmów Unii Europejskiej, ale brak ich zrozumienia przez dużą część obywateli oraz nierówny dostęp do możliwości, które UE oferuje.
Nasz głos apelował o realizm i refleksję nad zaistniałym stanem rzeczy oraz analizę rzeczywistości z krytycznego punktu widzenia. Rezultatem spotkania było wypracowanie kilku konkluzji oraz postanowienie podjęcia wspólnych działań. Jednym z nich byłaby koordynacja sił demokratycznych na poziomie międzynarodowym i podniesienie wagi społeczeństwa obywatelskiego w procesie decyzyjnym na wszystkich szczeblach politycznych.
Wspólny europejski front organizacji pracujących ze społeczeństwem obywatelskim działałby w kierunku osiągnięcia następujących postulatów:
– restrukturyzacja budżetu Unii Europejskiej (więcej pieniędzy i szersze, bardziej elastyczne programy),
– zmiana postaw wobec znaczenia ”społeczeństwa obywatelskiego” w procesie decyzyjnym instytucji Unii Europejskiej,
– zmiana podejścia do pracy z obywatelami. Nacisk położono tu na partnerski stosunek, przekazywanie poczucia odpowiedzialności za działania na społeczeństwo (ownership) i wiele innych.
Pozytywnym zaskoczeniem był fakt, że prawie każda z uczestniczących organizacji pozarządowych postawiła podobną diagnozę obecnego stanu rzeczy!
Organizatorem konferencji była rumuńska Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (http://www.fdsc.ro/eng/), a wśród panelistów sesji plenarnych znaleźli się między innymi Violeta Alexandru, rumuńska Minister ds. Konsultacji Publicznych i Dialogu z Obywatelami, Sekretarz Generalny International IDEA Yves Leterme, członek Zarządu FRSO Karen Fogg, oraz Premier Rumunii Dacian Ciolos i H. E. Astrid E. Helle, Stały Przedstawiciel Norwegii przy Radzie Europy. Licznie obecne organizacje pozarządowe zainspirowały nas swoim doświadczeniem i metodyką pracy. Z wieloma z nich postanowiłyśmy w imieniu KOD nawiązać współpracę. Na uwagę zasługuje szczególnie Instytut na rzecz Demokracji i Wspierania Wyborów „International IDEA”, który opracował metodologię oceny jakości demokracji pod nazwą State of Democracy Assessments i zaprosił KOD do udziału w swoim projekcie.
W obliczu odpowiedzialności, która stoi przed KOD-em, jako liderem działań prodemokratycznych na poziomie społeczeństwa obywatelskiego, musimy uświadomić sobie, jak ważna jest jedność ruchu, wypracowanie oddolnych ale spójnych mechanizmów działań. Równie ważna jest wewnętrzna demokratyzacja ruchu, jego pluralizm oraz wzmocnienie umiejętności poszczególnych działaczy i struktur.
Hanna Szulczewska i Katarzyna Mortoń
