Komisja Wenecka a sprawa polska – kalendarium

Magda Topińska

Sytuacja polityczna w Polsce, a przede wszystkim kontrowersyjne i balansujące na granicy prawa postępowanie nowych władz Polski budzi zainteresowanie, a często również oburzenie całego świata.
Od chwili wygrania wyborów 25 października 2015, kiedy cała władza znalazła się w rękach jednej partii, mającej dodatkowo reprezentujacego jej interesy prezydenta, w Posce doszło do wielokrotnego łamania podstaw demokracji i zamachu na wolność obywatelską. Wzbudziło to nie tylko szerokie protesty społeczne, ale również stanowczy odzew ze strony Unii Europejskiej i lokalnych, oraz międzynarodowych organizacji pozarządowych.
Polityczna zawierucha wzbudziła też zainteresowanie Komisji Weneckiej. Jest ona organem doradczym Rady Europy, tworzonym przez ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego oraz sędziów i członków parlamentów narodowych.
Celem Komisji Weneckiej jest „jest zapewnianie demokratycznego i sprawnego funkcjonowania instytucji demokratycznych oraz ochrona praw człowieka. Działalność Komisji Weneckiej koncentruje się przede wszystkim na udzielaniu pomocy technicznej indywidualnym państwom” – według informacji na stronie starsburge.msz.gov.pl

• 4 grudnia 2015 Recznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar w audycji „Kontrwywiad” na antenie radia RMF FM, powiedział, że sytuacji w Polsce pod kątem zamiesznia przy wyborze sędziów Trybunału Konstytucyjnego powinna przyjrzeć się Komisja Wenecka Rady Europy.
  W rozmowie z Konradem Piaseckim, Rzecznik przyznał, że w razie nieprzychylnej opinii Polsce grozi zawieszenie prawa głosu na forum Unii Europejskiej.
• 24 grudnia 2015 na stronie MSZ pojawiła się informacja o złożeniu przez Ministra Spraw Zagranicznych Witolda Waszczykowskiego, wniosku do Komisji Weneckiej o wydanie opinii w sprawie Trybunału Konstytucyjnego.
  Rzecznik Prasowy MSZ Artur Dmochowski w zamieszczonym oświadczeniu pisze, między innymi: „Minister Witold Waszczykowski zwraca się zatem do Komisji Weneckiej z wnioskiem o wyrażenie opinii na temat zaproponowanych przez Sejm rozwiązań prawnych w przekonaniu, że Trybunał Konstytucyjny jest jednym z ważnych elementów ładu instytucjonalnego Rzeczpospolitej i należy jak najszybciej zakończyć narosłe wokół niego kontrowersje. Minister jest głęboko przekonany, że międzynarodowy prestiż Komisji Weneckiej oraz jej profesjonalizm pozwolą na dokonanie obiektywnej oceny zagadnień prawnych będących przedmiotem wniosku.”
• 28 grudnia 2015 Portal Obserwator Konstytucyjny poinformował, że MSZ wysłał do Komisji Weneckiej nieaktualne dokumenty. Dziennikarz Obserwatora, Piotr Rachtan napisał, że Komisja otrzymała do zaopiniowania projekt ruchu Kukiz’15 (druk sejmowy nr 129) oraz projekt poselski skierowany do pierwszego czytania (druk numer 122). Z oświadczeń przedstawicieli Komisji wynika, że nowelizacja, jaką trzymali do zaopiniowania jest czymś zupełnie innym niż nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę w dniu 28 grudnia.
• 13 stycznia 2016 EU-Russia Civil Society Forum, platforma skupiająca 154 organizacje pozarządowe z Unii Europejskiej i Rosji, wydała oświadczenie dotyczące zmian ustawodawczych w Polsce stanowiących zagrożenie dla trójpodziału władzy i podstaw państwa prawa. Uwagi dotyczą zmian w ustawach o Trybunale Konstytucyjnym, ustawy o radiofonii i telewizji, oraz nowej ustawy o policji. W przypadku tej ostatniej niepokój organizacji budzi część dotycząca szerokich możliwości inwigilacji obywateli przez policję i inne służby, efektywnego nadzoru.
  W oświadczeniu czytamy, m in.: „Podobnie jak nasi koledzy z polskich organizacji pozarządowych – Sieci Obywatelskiej Watchdog, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Instytutu Spraw Publicznych (wszystkie te organizacje są członkami forum Rosja-UE) nie podważamy prawa władz Polski, wybranych przez większość obywateli, do zmiany aktów prawnych w celu poprawy funkcjonowania państwa polskiego i jego instytucji. Przedstawiciele polskiego społeczeństwa obywatelskiego także niejednokrotnie proponowali zmiany dotyczące takich kwestii, jak funkcjonowanie mediów, uprawnienia policji w zakresie nadzoru czy efektywność pracy Trybunału Konstytucyjnego. Tym niemniej uważamy, że uchwalone już i rozpatrywane projekty ustaw są sprzeczne z propozycjami polskiego społeczeństwa obywatelskiego i zagrażają przestrzeganiu zasady zwierzchności prawa i podważają zasadę demokratycznego rozdziału władz. Oprócz tego, brak publicznych konsultacji i szybkie tempo podejmowania decyzji osłabiają demokratyczne procesy w Polsce.
  Wzywamy polskie organa władzy do podjęcia działań w celu poprawy sytuacji i proponowania takich kolejnych zmian w prawie, które odpowiadają międzynarodowym standardom zwierzchności prawa. Jest to szczególnie ważne w kraju słynącego z ruchu Solidarność, który w latach 1980-tych wpłynął na całą Europę wschodnią, i pozostawał przez lata liderem przekształceń demokratycznych.”
  Oświadczenie dotyczy nadzwyczaj szybkiego tempa procedowania, braku konsultacji z ekspertami, oraz wysłuchań obywatelskich. Mówi również o braku poszanowania dla protestów organizacji pozarządowych broniących praw człowieka, oraz sprzeciwów społecznych.
  EU-Russia Civil Society Forum wzywa polski rząd, oraz prezydenta do podjęcia kroków w celu wprowadzenia zmian legislacyjnych naprawiających rzeczone ustawy tak, żeby ich trść była zgodna z normami międzynarodowymi i zasadami państwa prawa.
  Apel nawiązuje bezpośrednio do wysłanego w grudniu 2015 przez ministra Witolda Waszczykowskiego wniosku do Komisji Weneckiej o zbadanie znowelizowanej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
• 20 stycznia 2016 w „Kropce nad i” na antenie TVN24 Mariusz Błaszczak, szef MSWiA odniósł się do pytania belgijskiego polityka Guya Verhofstadta o to, czy Polska zastosuje się do opinii Komisji Weneckiej ws. Trybunału Konstytucyjnego. Odpowiedział m in: ” Komisja Wenecka nie ma monopolu na wiedzę i mądrość. Jest ciałem Rady Europy, do której należy na przykład Rosja”. Na pytanie reportera, dlaczego Polska wystąpiła z wnioskiem o opinię do Komisji Weneckiej, odparł, że ma to na celu udowodnienie, że rząd nie ma żadnych obaw.
• 26 stycznia 2016 Komisja Wenecka wyznaczyła sześciu sprawozdawców, którzy przygotują opinię na temat zmian w Trybunale Konstytucyjnym. Maja przylecieć do Polski 8 i 9 lutego. Czworo z nich pozostanie w naszym kraju do 14 lutego. Według oficjalnej informacji na czele delegacji stanie szef Komisji Weneckiej Gianni Buquicchio.
  Do Polski przyjadą: Christoph Grabenwarter z Autrii, Michael Frendo z Malty, Jean-Claude Scholsem z Belgii i Kaarlo Touri z Finlandii. Nad raportem z Polski będą pracować też Weronika Bilkova z Czech i Sarah Cleveland z USA. Dwie ostatnie osoby do Polski nie przyjadą.
  Od 8 do 12 lutego będzie gościł w Polsce również komisarz praw człowieka Rady Europy Nils Muižnieks.
  Raport spisany przez delegatów będzie podstawą do obrad i wydania opinii przez Komisję Wenecką. Zbierze się ona w tym celu w dniach 11 i 12 marca tego roku.
• 3 lutego 2016 Gianni Buquicchio, przewodniczący Komisji Weneckiej rozmawiał z reporterem TVN24 Michałem Traczem. W czasie rozmowy podkreślił, że wizyta w Polsce nie oznacza, że Komisja widzi coś nieppokojącego w działaniach rządu. Zaznaczył, że przed wydaniem raportu będzie chciał doprowadzić do wymiany opinii z władzami Polski.
  Przewodniczący Komisji Weneckiej powiedział również, że nie zna jeszcze programu wizyty w Polsce. „Nie otrzymaliśmy jeszcze ostatecznego programu wizyty z Warszawy. Zasugerowaliśmy spotkanie z administracją prezydenta, ministerstwa sprawiedliwości, parlamentu, TK, Sądu Najwyższego, rzecznika praw obywatelskich oraz innych stron z Polski. Liczymy na to, że ten program otrzymamy w najbliższych godzinach, a potem przygotujemy naszą wizytę do Warszawy”.