OKW wybory prezydenckie 2020 – podsumowanie
Akcja Obywatelska Kontrola Wyborów (OKW) organizowana jest przez Komitet Obrony Demokracji od wyborów samorządowych w 2018 roku. Podczas II tury wyborów prezydenckich 2020 miała szczególne znaczenie strażnicze, wobec remisowych sondaży poparcia obu kandydatów. Wszystkie niedopatrzenia, błędy w pracach komisji lub próby fałszerstwa mogły mieć znaczenie dla wyniku tych wyborów. Z doświadczenia wiemy, że sama tylko obecność obserwatorów i mężów zaufania sprawia, że komisje pracują sprawniej, dbając o przestrzeganie procedur.
W akcję OKW zaangażowało się niespodziewanie dużo chętnych, nie tylko obserwatorów, ale także mężów zaufania i innych osób, które zarejestrowały się, aby zebrać i przesłać dane z protokołów komisji. Dzięki porównaniu tych danych mogliśmy obserwować, czy nie pojawiają się poważne rozbieżności z danymi publikowanymi na stronie PKW. Pierwszy raz od początku naszego projektu obserwacje prowadziły także osoby w komisjach poza granicami kraju (w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Belgii, Danii, Szwajcarii, Portugalii, Hiszpanii, we Włoszech, Norwegii, Szwecji, Kanadzie, USA, Rosji, Hong Kongu).
Możemy określić wstępnie najpoważniejsze problemy, które zostały zaobserwowane:
1. Największym problemem był oczywiście brak możliwości oddania głosu przez osoby przebywające za granicami Polski, najczęściej z powodu nie dotarcia pakietu wyborczego na czas lub braku pieczęci na karcie wyborczej w pakiecie.
2. Problemy z głosowaniem korespondencyjnym pojawiały się także w Polsce. Część pakietów została uznana za głosy nieważne z powodu ich nieprawidłowego odesłania przez wyborców (brak oświadczenia, nie zaklejona koperta z kartą do głosowania).
3. Najczęściej obserwatorzy zgłaszali informacje o wadliwej pracy komisji. Nieprawidłowości świadczą o nieprzygotowaniu członków komisji do pracy, wynikają z nieznajomości lub lekceważenia wytycznych PKW. Powtarzały się zgłoszenia problemów z kwestionowaniem zaświadczeń uprawniających obserwatorów do kontroli, mimo jasnych wytycznych PKW, o liczeniu głosów przez komisję z podziałem na grupy, choć jest to nieprawidłowe i skutkowało wykrytymi pomyłkami w sortowaniu kart z głosami na kandydatów.
4. Pojawiały się przypadki nie wykreślenia ze spisu wyborców osób głosujących za pomocą zaświadczenia o głosowaniu zamiejscowym. Mamy informacje od wyborców, którzy zauważyli nazwiska swoich bliskich w spisach, choć głosowali oni poza miejscem zamieszkania. Zdarzały się osoby, które choć pobrały zaświadczenie, głosowały jednak w swojej komisji i znajdowały swoje dane w spisie. Nie mamy dowodów na wykorzystywanie takich uchybień do podwójnego głosowania, jednak sama możliwość takiego fałszerstwa jest bardzo niepokojąca, zwłaszcza przy niezwykłym wzroście liczby głosujących na podstawie zaświadczeń, także w miejscowościach nie będących atrakcjami turystycznymi.
5. W niemal połowie komisji nie było wyznaczonego tzw „strażnika urny” – członka komisji, który pilnuje momentu wrzucania głosu przez wyborcę. Skutkiem było wrzucanie bezpośrednio do urny pakietów wyborczych (głosy nieważne), a także wrzucanie kart nie złożonych w taki sposób, aby oddane głosy leżące w urnie nie były widoczne dla kolejnych wyborców (co może wpływać na ich decyzję).
6. Niepojąca jest także duża liczba głosów nieważnych z powodu zakreślania obu kratek. Nie wiadomo, czy wynikało to z niezdecydowania wyborców, czy z innych powodów. Dlatego uważamy, że zakaz używania długopisów przez członków komisji podczas liczenia głosów powinien zostać wpisany do wytycznych PKW.
W projekt zaangażowało się aktywnie ponad 4000 osób. Zebraliśmy dotąd dane z ponad 3500 protokołów tj. około 13% wszystkich obwodowych komisji wyborczych.
Do tej pory spłynęły formularze obserwacji z niemal 1800 obwodowych komisji wyborczych z kraju i z całego świata, czyli mamy wiedzę o pracy około 6,5% z nich. Dane te posłużą sporządzeniu raportu, który przekażemy Państwowej Komisji Wyborczej, do Sejmu i Senatu oraz Fundacji im. S. Batorego.
Dziękujemy wszystkim za udział w projekcie.
Magdalena Bielska