Odpowiedź na nasz list do instytucji UE
W listopadzie 2020 r. wystosowaliśmy list do współobywateli i instytucji Unii Europejskiej.
Przedstawiamy odpowiedź od pani Niovi Ringou (kierowniczki Działu ds. polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i praworządności Komisji Europejskiej):
Szanowni Członkowie Komitetu Obrony Demokracji,
Dziękuję za wasze pismo z dnia 24 listopada 2020 r. skierowane do pani Przewodniczącej von der Leyen i pani Wiceprzewodniczącej Jourovej, w którym wyrażają państwo obawy w związku z sytuacją w Polsce. Państwa list został mi przekazany w celu udzielenia odpowiedzi i proszę przyjąć przeprosiny za opóźnienie.
Komisja Europejska uważa, że istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia praworządności w Polsce. Z tego powodu, w dniu 20 grudnia 2017 roku Komisja przyjęła uzasadniony wniosek zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Kluczowym powodem, dla którego Komisja postanowiła uruchomić procedurę przewidzianą w art. 7 ust. 1 TUE, był kumulacyjny efekt reform, które ograniczają niezależność sądownictwa i naruszają podział władzy w Polsce. Wspólnym mianownikiem tych reform był fakt, iż władza wykonawcza i ustawodawcza może ingerować w całą strukturę systemu wymiaru sprawiedliwości[1].
Komisja podjęła również inne kroki w celu ochrony praworządności w Polsce. 24 czerwca i 5 listopada 2019 r., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, iż polskie przepisy dotyczące obniżenia wieku emerytalnego sędziów Sądu Najwyższego oraz sędziów sądów powszechnych naruszają prawo UE w zakresie niezawisłości sędziowskiej. Komisja monitoruje rozwój sytuacji w zakresie praworządności we wszystkich państwach członkowskich. W dniu 30 września 2020 r. przyjęła swoje pierwsze Roczne Sprawozdanie na temat praworządności[2].
Ponadto, w dniu 10 października 2019 r., Komisja podjęła decyzję o wniesieniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości. Sprawa dotyczy nowego systemu dyscyplinarnego dla sędziów z uwagi na to, że narusza on niezawisłość sędziowską poprzez brak gwarancji ochrony polskich sędziów przed kontrolą polityczną. W dniu 14 stycznia 2020 r. Komisja podjęła decyzję o zwróceniu się do Trybunału Sprawiedliwości o zastosowanie wobec Polski środków tymczasowych, nakazujących zawieszenie funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. W dniu 8 kwietnia 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że Polska musi natychmiast zawiesić stosowanie przepisów krajowych dotyczących uprawnień Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w zakresie postępowań dyscyplinarnych dotyczących sędziów. Ten obowiązek zawieszenia stosuje się do czasu, gdy Trybunał wyda wyrok w postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
Jak Państwo zapewne wiedzą, w dniu 29 kwietnia 2020 r. Komisja wszczęła procedurę postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego poprzez wysłanie do Polski oficjalnego wezwania w tej sprawie w związku z nową ustawą o sądownictwie z dnia 20 grudnia 2019 r., która weszła w życie z dniem 14 lutego 2020 r. Komisja uważa, że nowa ustawa o sądownictwie podważa niezależność polskich sędziów i jest niezgodna z zasadą prymatu prawa unijnego. Nowa ustawa uniemożliwia polskim sądom bezpośrednie stosowanie niektórych przepisów prawa UE chroniących niezależność sądownictwa, a także kierowanie wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym w takich kwestiach do Trybunał Sprawiedliwości. Ponieważ odpowiedź polskiego rządu nie odnosiła się do zastrzeżeń wyrażonych przez Komisję, w dniu 30 października 2020 r. Komisja podjęła decyzję o przedsięwzięciu kolejnego etapu procedury w sprawie naruszenia przepisów. Komisja przesłała stronie polskiej uzasadnioną opinię w tej sprawie. Rząd polski udzielił odpowiedzi na to pismo w dniu 30 grudnia 2020 r. i odpowiedź ta jest obecnie uważnie analizowana.
Komisja jest również bardzo zaniepokojona ostatnimi decyzjami Komisji Dyscyplinarnej Izby Sądu Najwyższego w sprawie uchylenia immunitetu sędziom w kontekście dochodzeń w sprawach karnych. Komisja uważa, że Polska narusza przepisy UE prawo poprzez umożliwienie Izbie Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego –której niezależność i bezstronność nie są zagwarantowane -decydowania w dalszych sprawach, które bezpośrednio dotyczą sędziów, w szczególności w sprawach o uchylenie immunitetu sędziowskiego w celu pociągnięcia sędziów do odpowiedzialności karnej lub ich zatrzymania, a także w sprawach dotyczących prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do sędziów Sądu Najwyższego oraz w sprawach dotyczących przejścia w stan spoczynku sędziego Sądu Najwyższego. Z tego powodu w dniu 27 stycznia 2021 r. Komisja przesłała Polsce dodatkową uzasadnioną opinię. Rząd polski ma jeden miesiąc na podjęcie niezbędnych środków by zastosować się do uzasadnionej opinii. W przeciwnym razie, Komisja może skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Dodatkowa uzasadniona opinia dodaje do toczącego się postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego skargę dotyczącąnowej ustawy o sądownictwie, nie zastępując tym samym skarg, które Komisja przedstawiła już w uzasadnionej opinii z dnia 30 października 2020 roku.
Komisja przedsięwzięła również inne kroki w celu ochrony praworządności w Polsce. 10 października 2019 r. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości odnośnie do nowego systemu dyscyplinarnego wobec sędziów ze względu na to, że podważa on niezawisłość sędziowską, nie oferując gwarancji ochrony polskich sędziów przed kontrolą polityczną. W dniu 8 kwietnia 2020 r., w odpowiedzi na wniosek Komisji, Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że Polska musi natychmiast zawiesić stosowanie krajowych przepisów dotyczące uprawnień Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w zakresie spraw dyscyplinarnych dotyczących sędziów. Ten obowiązek zawieszenia stosuje się do czasu, gdy Sąd wyda wyrok w postępowaniu w sprawie o uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
Komisja będzie nadal uważnie śledzić rozwój sytuacji w Polsce i pozostaje w pełni zaangażowana w podtrzymywanie przestrzegania prawa i wartości UE w interesie obywateli Polski i całej Unii Europejskiej.
Z poważaniem,
Niovi Ringou
[1]1 Więcej informacji na temat tego środka zaradczego można znaleźć tutaj:
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_17_5367
2 Polski rozdział można znaleźć pod następującym adresem: https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/
EN/TXT/? qid=1602579986149&uri=CELEX%3A52020SC0320
tłum. Sylwia Barnett