Dwieście lat, Mistrzu!

Grażyna Olewniczak

Kłaniamy się nisko Mistrzu i życzymy jeszcze wielu twórczych lat.
6 marca Andrzej Wajda obchodził swoje 90-te urodziny. Miał zostać malarzem i gdyby nim został – z pewnością byłby malarzem wybitnym, ale… Na nasze szczęście postanowił studiować w Łódzkiej Filmówce. Jest żywą legendą polskiego kina, najbardziej znanym i utytułowanym polskim reżyserem. To dzięki jego twórczości tzw. polska szkoła filmowa zyskała światową renomę, a film „Kanał” był pierwszym polskim obrazem nie tylko zauważonym, ale i nagrodzonym w 1957 roku w Cannes Srebrną Palmą. Kolejnym filmem, o którym ten świat mówił , to pokazywany w Wenecji – „Popiół i diament”. Do listy filmów wpisujących się w historię Polski, w tę krytyczną historię Polski należałoby dodać „Człowieka z marmuru” i „Człowieka z żelaza”. Taka była historia, a w tej historii nominowana do Oskara „Ziemia Obiecana” uznana za najwybitniejszy film w historii polskiego kina. A już w wolnej Polsce, po 1990 roku zrealizował „Katyń” i film o Lechu Wałęsie – „Wałęsa. Człowieka z nadziei”.
Wielu tytułów obrazów, które stworzył nie wymieniam, bo zbyt długa lista: „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Polowanie na muchy”, „Brzezina”, „Danton”, „Dyrygent”, „Bez znieczulenia”, „Wesele”, „Korczak”, „Pan Tadeusz” i tu tylko można postawić wielokropek, ale co przypominam sobie jakiś tytuł, który ma znaczenie w historii polskiego kina, to okazuje się, że reżyserem jest Andrzej Wajda. Wychowałam się na filmach Andrzeja Wajdy podobnie jak większość z nas i za każdym razem, kiedy pojawiają mi się przed oczami, jak w kalejdoskopie sceny z jego filmów odkrywam, że jest on wielkim poszukiwaczem prawdy. Poszukiwaczem nowych wyzwań. Jest otwarty i skory do wchodzenia w inne wymiary.
Zdaniem Radziwiłowicza Wajda jest reżyserem wyjątkowym dzięki zaufaniu, jakim obdarza aktorów, którzy chętnie się z nim się spotykają, gdyż mają poczucie, że są nie tylko wykonawcami, ale i współtwórcami dzieła. „Zmusza ich to do doskoczenia do poprzeczki, którą im postawił”.
Krystyna Janda podkreśla, że Andrzej Wajda to „skarb polskiej kultury narodowej”, że nie wie, jaką byłaby aktorką, gdyby na początku swej drogi nie spotkała go. „To właśnie ten reżyser wprowadzał mnie w świat aktorstwa i sztuki, ucząc, że w tym zawodzie najważniejsza jest umiejętność podejmowania odważnych decyzji” – dodaje w jednym z wywiadów.
Wojciech Pszoniak wskazuje, że pomimo swojego wieku Wajda to nadal artysta z pasją młodego człowieka. „Jego entuzjazm często przechodził na nas. Nie jest jednak typowym reżyserem, dającym techniczne czy warsztatowe wskazówki, dlatego wielu aktorów nie może z nim pracować. On jest malarzem duszy. Swoje filmy kręci w sposób bardzo charakterystyczny, maluje je”.
W dowód uznania za wybitne zasługi w dziedzinie filmu Andrzej Wajda otrzymał wiele prestiżowych nagród. Jest m.in. doktorem honoris causa kilku uniwersytetów i kawalerem orderu Legii Honorowej. W latach 1972-83 był kierownikiem zespołu filmowego „X”, a od 1978 do 1983 r. prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W latach 1989-91 był senatorem RP. Andrzej Wajda jest również członkiem Europejskiej Akademii Filmowej i francuskiej Akademii Sztuk Pięknych. Artysta zajmuje się również reżyserią teatralną. Szczególnie związany jest z krakowskim Teatrem Starym i warszawskim Teatrem Powszechnym. 16 października 1998 r. odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd w Łodzi. W 2000 r. Andrzej Wajda jako pierwszy filmowiec w polskiej historii otrzymał nagrodę Oscara za całokształt twórczości. W czerwcu tego samego roku artysta został uhonorowany tytułem doktora honoris causa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.