Czy faszyzm przybył nad Wisłę?

Coraz częściej zaczynamy słyszeć paniczne głosy o powrocie faszyzmu, jednak czy zastanawialiśmy się, czym on tak naprawdę jest?

Faszyzm jako doktryna polityczna posiada wiele definicji, jednak wszystkie one zawierają wspólne elementy, do których należą:

• Autokratyzm
• Militaryzm
• Walka z innymi doktrynami
• Podporządkowanie wszystkich aspektów życia państwu
• Korporacjonizm
• Skrajny nacjonalizm

Czy w Polsce możemy znaleźć partię, która spełniałby te kryteria? Niektórzy wskazują Konfederację oraz Konfederację Korony Polskiej jako partie faszystowskie, sprawdźmy więc, czy wypełniają one znamiona tej doktryny.

1. Autokratyzm – samowładztwo

Chociaż omawiane partie startują w demokratycznych wyborach, to ich liderzy określają się jako monarchiści oraz krytykują ustrój demokratyczny.

Proszę mnie nie obrażać, panie redaktorze. Oczywiście, że jestem monarchistą. Demokracja jest wybitnie dziwnym, głupim ustrojem – mam nadzieję, że z czasem przeminie (…) Historia XX wieku, na przykład, pokazała, że dyktatury nie muszą być takie złe. (1)

— S. Mentzen

Alternatywa może być dwojaka: albo autorytaryzm świecki i kolektywistyczny, tj. zwyczajny zamordyzm, po prostu rządy jakiejś junty – albo też autorytaryzm uświęcony, tj. właśnie katolicka monarchia. (2)

— G. Braun

Braun i Mentzen nie mówią co prawda o najbardziej znanym w historii faszyzmu ustroju wodzowskim, ale instytucja monarchy swoimi przymiotami niczym nie różni się w zasadzie od wodza narodu. Uznajmy więc, że oba ugrupowania niestety zdają pierwsze pytanie w tym „teście”, z tym że należy zaznaczyć, że w Konfederacji zdania są podzielone – występują tam tacy politycy jak np. Bosak, którzy nie wypowiadali się nigdy otwarcie przeciwko demokracji jako ustrojowi.

2. Militaryzm

Nie możemy znaleźć w dyskursie politycznym wypowiedzi liderów konfederacji bezpośrednio wspierających ponadprzeciętne zbrojenia ofensywne, jednak G. Braun w spocie prezydenckim z 2015 r. mówi: „Kościół, szkoła, strzelnica”, a także często możemy usłyszeć od niego słowa wsparcia dla potencjalnego wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej. 

Widać również jego niezdrową fascynację bronią i przemocą – niszczenie mienia (np. w Sejmie, sądzie), atak gaśnicą, wideo wyświetlane podczas jego hot16challenge pokazujące działania wojskowe, czy słowa do dziennikarki Gazety Wyborczej: Czy wszedłem tam przypudrować nosek, czy wymienić magazynek? (3)

3. Walka z innymi doktrynami

Konfederacja, jako skrajni liberałowie, krytykuje socjalistów i socjaldemokratów w sposób odbiegający kulturą od właściwego dla debaty publicznej (tzw. masakrowanie lewaków). 

Braun swoim adwersarzom wręcz grozi – Będziesz pan wisiał (4) – a przy tym swoją nienaganną polszczyzną obraża ludzi (w szczególności mniejszości lub osoby walczące o ich prawa).

4. Podporządkowanie wszystkich aspektów życia państwu

Pod względem gospodarczym Konfederacja i Braun nie zgadzają się fundamentalnie z tym założeniem, jednak ich skrajny konserwatyzm światopoglądowy dosyć jednoznacznie napędzałby ograniczanie wolności jednostki właśnie w kwestiach takich jak: wolność wyznania, wolność seksualna, prawa osób LGBT, dostęp do aborcji, prawo do mieszkania itd. – a zatem podstawowe prawa gwarantujące godne życie.

5. Korporacjonizm

W tym miejscu Konfederacja całkowicie odrzuca ten punkt doktryny faszystowskiej, wyrażając swoje skrajnie liberalne, niekiedy wręcz libertariańskie poglądy gospodarcze. 

Braun za to krytykuje zarówno socjalizm, jak i kapitalizm: I socjalizm, i kapitalizm są nieludzkie (5). Nie mówi nam jednak dokładnie, jaki ustrój gospodarczy preferuje, więc nie możemy dokładnie rozważyć w jego przypadku tego punktu.

6. Skrajny nacjonalizm

Wielu działaczy partii Brauna oraz Konfederacji, w szczególności Ruchu Narodowego, prezentuje, w różnym stopniu, skrajne postawy nacjonalistyczne, ale także ksenofobiczne i rasistowskie.

Trzeba pielęgnować ksenofobię, która jest warunkiem zdrowej wspólnoty. (6)

— K. Berkowicz

Uruchamiają się emocje zdrowe dla społeczeństwa, instynkt samozachowawczy. (7)

— K. Bosak o reakcji środowisk skrajnie prawicowych na migracje

Ci nożownicy, ci mordercy, terroryści (…) Bardzo trudno będzie poddać ich jakimkolwiek procesom wychowawczym. (8)

— G. Braun o migrantach

Takie poglądy są niezwykle niebezpieczne, szczególnie teraz – w okresie napięcia migracyjnego. Byłoby to relatywnie niepokojące, ale dopuszczalne, jeżeli wynikiem ich są obsceniczne, rasistowskie, ale (przynajmniej w większości) pokojowe manifestacje skrajnej prawicy.

Największym zagrożeniem jest to, co stało się kilka dni temu w Jedwabnem – napad na rodziny pomordowanych Żydów przez zwolenników Brauna. Takie wydarzenia normalizują przemoc z nienawiści i już niedługo manifestacje antyimigracyjne mogą się zmienić w coś, czego nie chcemy sobie wyobrażać.

Mimo że partia Brauna nie spełnia wszystkich założeń faszyzmu, musimy pamiętać, że to jest doktryna populistyczna, ukuta wiek temu. Obecnie tłumy pragną czegoś podobnego – trzeba było wprowadzić jedynie kosmetyczne zmiany. Konfederacja zaś nie może w całości zostać nazwana partią faszystowską – nie wszyscy jej działacze są tak radykalni, jednak część ich zachowań na pewno może zostać za takie uznana. 

Zwolennicy Konfederacji nie prezentują tak skrajnych poglądów jak wyborcy Brauna, ale jeżeli nastroje społeczne jeszcze się zradykalizują oraz będzie więcej takich wydarzeń jak przed kilkoma dniami – tragedia będzie nieunikniona. Człowiekowi ciężko odmówić sobie tej przyjemności poczucia siły, jakiej może zaznać, będąc w nienawistnym tłumie.

A taki tłum może robić straszne rzeczy.

I nikt się nie zawaha.

Widzieliśmy to już zbyt wiele razy.

B. Kowalczyk

Autor jest koordynatorem Młodzieżowego Komitetu Obrony Demokracji.

1. https://x.com/korolukm/status/1905917508139298933?s=61
2. https://mamprawowiedziec.pl/czytelnia/artykul/grzegorz-braun-zapowiada-kontrrewolucje
3. https://fb.watch/B0QD4fYDAZ/?fs=e
4. https://youtu.be/EjmKOQTESpY?si=6EdbvhFvkiBluFle
5. https://www.facebook.com/100044250015125/posts/pfbid02ZDRNpwHbboQt7tR4wKnaesc48dBsQmh76SRYEjs4h7etReJdsiZ1K882moKytbZbl/
6. https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,32112518,posel-konfederacji-o-ksenofobii-trzeba-pielegnowac.html
7. https://oko.press/bosak-szczuje-na-migrantow-berkowicz-trzeba-pielegnowac-ksenofobie-zachecaja-do-pogromow
8. https://x.com/gazetapl_news/status/1890431809131045224?s=61